Author: Koen van 't Boveneind

Het ondernemersvertrouwen in het MKB is aan het begin van het eerste kwartaal 2024 gestegen. Desondanks blijft de stemmingsindicator sinds begin 2022 negatief. Ook in het grootbedrijf is het ondernemersvertrouwen gestegen, maar minder sterk dan in het MKB. Dit meldt het CBS op de Staat van het mkb op basis van MKB-Statline.

• Het ondernemersvertrouwen is in het middenbedrijf (50 tot 250 werkzame personen) het meest gestegen. De stemmingsindicator ging daar van -11,6 naar -8,7. In het kleinbedrijf (5 tot 50 werkzame personen) steeg dit van -12,1 naar -9,5.
• In het grootbedrijf (250 of meer werkzame personen) zijn ondernemers minder negatief gestemd dan in het MKB. Daar kwam het ondernemersvertrouwen uit op -5,0 tegen -6,6 een kwartaal eerder.
• Steeds meer ondernemers in het MKB geven aan ‘onvoldoende vraag’ als belangrijkste belemmering te ervaren in hun bedrijfsvoering. Het percentage ligt daarbij het hoogst in het middenbedrijf met 25 procent en het laagst in het grootbedrijf met ruim 18 procent. Een jaar geleden was dit nog respectievelijk ruim 15 procent en ruim 12 procent.
• De verwachtingen over de investeringen voor het komende jaar in het MKB zijn gedaald. In het middenbedrijf verwacht per saldo ruim 2 procent van de ondernemers een toename van de investeringen in het lopende jaar. In het kleinbedrijf verwacht per saldo iets meer dan 5 procent juist een afname. In het grootbedrijf zijn ondernemers positiever gestemd met een saldo van ruim 5 procent.

In het vierde kwartaal van 2023 werden iets meer dan 60 duizend mkb-bedrijven opgericht. Daarmee is het aantal oprichtingen ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar met bijna 3 procent toegenomen. Het aantal opheffingen nam ten opzichte van het vierde kwartaal 2022 met 31 procent af tot ruim 28 duizend. Dat meldt het CBS op de Staat van het mkb en op MKB-Statline.

• Zowel oprichtingen (55.710) als de opheffingen (24.925) in het vierde kwartaal van 2023 betroffen voornamelijk bedrijven met 1 werkzame persoon.
• In de bedrijfsgroottes 2 tot 10 werkzame personen waren er in het vierde kwartaal meer oprichtingen (4.365) dan opheffingen (3.240) in het mkb.
• Het aantal oprichtingen is met 28 procent het meest toegenomen in de handel ten opzichte van dezelfde periode een jaar eerden. Absoluut gezien vonden de meeste oprichtingen in het vierde kwartaal van 2023 plaats in de zakelijke dienstverlening (16.985).
• De meeste opheffingen in het mkb betroffen bedrijven in de zakelijke dienstverlening (7.050). Ten opzichte van dezelfde periode een jaar eerder is het aantal opheffingen relatief het meest afgenomen binnen de verhuur en handel van onroerend goed (-57 procent).

In 2023 zijn 2.652 bedrijven in het mkb failliet verklaard. Dat is 56 procent meer dan in 2022. Toen bedroeg het aantal faillissementen in het mkb 1.705. Het aantal faillissementen in 2023 was nog steeds lager dan in 2019, het laatste volledige jaar voor corona. Dat meldt het CBS op de Staat van het mkb en op MKB-statline.

• Net als in voorgaande jaren had de handel, met 675, de meeste faillissementen in 2023. Hier steeg het aantal faillissementen absoluut gezien ook het meest. Daarna volgde de bouwnijverheid met 478. Beide bedrijfstakken behoren qua aantal bedrijven tot de grote bedrijfstakken.
• Relatief gezien steeg het aantal mkb-faillissementen het meest in de horeca. Met 266 faillissementen in 2023 was dat ongeveer een verdubbeling ten opzichte van 2022. Daarna volgde de verhuur en handel van onroerend goed waar het aantal faillissementen met ruim 80 procent steeg ten opzichte van 2022.
• Er waren in totaal 15.880 werkzame personen betrokken bij een faillissement in 2023. Dat is bijna een verdubbeling ten opzichte van 2022 toen er 8.070 werkzame personen betrokken waren bij een faillissement. Ten opzichte van 2019 ligt het aantal ongeveer op hetzelfde niveau.
• De meeste faillissementen in 2023 vonden plaats bij mkb-bedrijven met een leeftijd van 5 tot 10 jaar gevolgd door mkb-bedrijven met een leeftijd van 10 jaar of ouder. In totaal betrof ruim 50 procent van de mkb-faillissementen een bedrijf met een leeftijd van 5 jaar of ouder.

Het economisch beeld van het midden- en kleinbedrijf (mkb) is aan het begin van het vierde kwartaal van 2023 onder de trend en dalend. Daarmee staat de mkb-barometer dit kwartaal op “regenbui”. In totaal lagen zes van de twaalf conjunctuurindicatoren onder de langjarige trend, in het vorige kwartaal waren dat er nog vier. Dat meldt het CBS op de Staat van het mkb op basis van de nieuwste stand van de mkb-conjunctuurklok.

 

De mkb-conjunctuurklok toont de stand en het verloop van de conjunctuur voor het mkb. De twaalf conjunctuurindicatoren van het mkb worden onderverdeeld in zes stemmingsindicatoren (gemeten bij de mkb-ondernemers) en zes reële economische indicatoren. Stemmingsindicatoren zijn bijvoorbeeld het financieel vertrouwen en het ondernemersvertrouwen. Reële economische indicatoren zijn onder andere het bbp, de omzet en de vacatures.

 

Dalende trend in conjunctuurbeeld MKB

De MKBarometer geeft het conjunctuurbeeld voor het mkb weer in één lijn. Halverwege 2022 werd de recente piek van de opleving na de coronacrisis bereikt. Sindsdien is er sprake van een dalende trend in de lijn. Ook in het vierde kwartaal van 2023 liet het conjunctuurbeeld voor het mkb een daling zien ten opzichte van een kwartaal eerder. Begin vierde kwartaal 2023 gingen elf indicatoren achteruit. Het conjunctuurbeeld is op dit moment voor het eerst sinds halverwege 2021 negatiever dan het langjarige gemiddelde.

 

Mkb-conjunctuurklok toegelicht

De conjunctuurklok is verdeeld in vier kwadranten. In de bovenste twee kwadranten staan de indicatoren hoger dan hun trendniveau. In de onderste twee kwadranten staan de indicatoren onder hun trendniveau. De twee kwadranten aan de rechterkant geven een verbetering ten opzichte van het voorgaande kwartaal aan. De twee kwadranten aan de linkerkant een neergang. Het meest positieve kwadrant (rechtsboven) wordt aangegeven met een zonnetje en het meest negatieve kwadrant (linksonder) met een regenbui. De tussenliggende kwadranten worden aangegeven met een wolk voor de zon.

In het derde kwartaal van 2023 werden ruim 28 duizend mkb-bedrijven opgeheven. Daarmee is het aantal opheffingen met bijna 16 procent toegenomen ten opzichte van hetzelfde kwartaal een jaar eerder. Het aantal oprichting van mkb-bedrijven is in het derde kwartaal van 2023 met 6 procent toegenomen tot bijna 63 duizend ten opzichte van hetzelfde kwartaal een jaar eerder. Dat meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek op de Staat van het mkb*.

• Met iets meer dan 6 duizend vonden de meeste opheffingen plaats in de specialistische zakelijke diensten. Het aantal opheffingen nam in die bedrijfstak toe met iets meer dan 28 procent ten opzichte van hetzelfde kwartaal een jaar eerder. De grootste relatieve stijging vond plaats bij de bouwnijverheid waar het aantal opheffingen met 32 procent is toegenomen.
• Met ruim 11 duizend vonden ook de meeste oprichtingen plaats in de specialistische zakelijke diensten. Ten opzichte van hetzelfde kwartaal een jaar eerder nam het aantal oprichtingen daar met iets meer dan 10 procent toe. De grootste toename van het aantal oprichtingen vond plaats bij de handel waar het aantal oprichten met iets meer dan 28 procent is toegenomen.
• Bij de verhuur en handel van onroerend goed, de gezondheids- en welzijnszorg en de landbouw, bosbouw en visserij nam het aantal oprichten juist af ten opzichte van hetzelfde kwartaal een jaar eerder. Bij de opheffingen zat alleen een lichte daling bij de verhuur en handel van onroerend goed en de handel.

*op basis van voorlopige cijfers

 

Bekijk hier de cijfers over de oprichtingen en opheffingen in het mkb.

Het aandeel in de totale invoer en uitvoer in Nederland van mkb-bedrijven is in 2022 gedaald. Het aandeel van de invoer door mkb-bedrijven daalde van 63 procent naar 58 procent vergeleken met 2021. Bij de uitvoer daalde datzelfde aandeel van 59 procent naar 54 procent. De totale waarde van de internationale handel door mkb-bedrijven steeg in 2022 met 25 procent. Dat meldt het CBS op de Staat van het mkb op basis van een aantal tabellen over internationale handel op MKB-Statline.

• Van het aandeel door mkb-bedrijven in de totale invoer en uitvoer kwam 41 procent van zelfstandige mkb-bedrijven en 59 procent door niet-zelfstandige mkb-bedrijven. Deze verdeling is ongeveer gelijk aan een jaar eerder.
• Van het aandeel door mkb-bedrijven in de totale invoer kwam 16 procent van bedrijven met een sterke groei. Bij de uitvoer was datzelfde aandeel 17 procent. In beide gevallen was het grootste aandeel van bedrijven met een stabiele groei; bijna 60 procent. Deze verdeling is ongeveer gelijk aan een jaar eerder.
• Van het aandeel door mkb-bedrijven in de totale invoer kwam 18 procent van bedrijven jonger dan 5 jaar. Bij de uitvoer was datzelfde aandeel 17 procent. In beide gevallen was het grootste aandeel van bedrijven van tien jaar of ouder; bijna 70 procent. Deze verdeling is ongeveer gelijk aan een jaar eerder.

In 2022 hebben nagenoeg 155 duizend werkgevers in het midden- en klein bedrijf (mkb; met 0 tot 250 werkzame personen), hun personeelsbestand zien krimpen ten opzichte van 2019. Ruim 125 duizend mkb-werkgevers, daarentegen, zagen een groei in het aantal werknemers vergeleken met drie jaar geleden. Dit meldt het CBS op Staat van het MKB StatLine.

• In de bedrijfstakken handel, horeca en zakelijke dienstverlening was een vergelijkbare dynamiek te zien, waarbij het aantal mkb-werkgevers met een afname in het personeelsbestand groter was dan het aantal mkb-werkgevers met een toename in het aantal werknemers.
• Bij nagenoeg 36 duizend mkb-bedrijven in de bedrijfstak handel was er in 2022 sprake van afname in het aantal werknemers ten opzichte van drie jaar geleden. Van een toename was sprake bij ruim 30 duizend mkb-bedrijven. Ruim 7 duizend mkb-bedrijven in de bedrijfstak handel die in 2019 geen personeel in dienst hadden, waren in 2022 wel mkb-werkgevers met personeel in dienst.
• In de bedrijfstak informatie en communicatie is de groei en krimp in werkgeverschap met bijna 6 duizend mkb-werkgevers nagenoeg gelijk gebleven. Wel waren er bijna 2 duizend nieuwe mkb-werkgevers in 2022 ten opzichte van drie jaar geleden.

In het tweede kwartaal van 2023 werden 627 mkb-bedrijven failliet verklaard binnen het niet-financiële bedrijfsleven. Daarmee is het aantal faillissementen gestegen met iets meer dan 61 procent ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar toen er 389 mkb-bedrijven failliet werden verklaard. Het aantal faillissementen komt langzaam op het niveau van voor het uitbreken van corona. Dit meldt het CBS op de Staat van het mkb en op MKB-Statline.

• De meeste faillissementen vonden plaats bij bedrijven met 1 werkzame persoon, gevolgd door bedrijven met 2 tot 10 werkzame personen. Bij bedrijven met 2 tot 10 werkzame personen nam het aantal faillissementen in absolute zin het meeste toe ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar.
• Relatief gezien was de stijging van het aantal faillissementen het hoogst bij bedrijven met 50 tot 250 werkzame personen, van 5 faillissementen in het tweede kwartaal van 2022 naar 18 faillissementen in het tweede kwartaal van 2023. Ook bij bedrijven met 10 tot 50 werkzame personen steeg het aantal faillissementen relatief gezien sterk, van 44 naar 80.
• 32 procent van de faillissementen in het eerste kwartaal van 2023 betrof een bedrijf tussen de 5 en 10 jaar oud, daar was de toename ten opzichte van hetzelfde kwartaal een jaar eerder ook het grootst. Ruim 28 procent van de faillissementen betrof een bedrijf van 10 jaar of ouder.

Het economisch beeld van het midden- en kleinbedrijf (mkb) is aan het begin van het tweede kwartaal van 2023 licht verslechterd in vergelijking met het eerste kwartaal van 2023. Daarmee staat de mkb-barometer dit kwartaal op “licht bewolkt”. In totaal lagen acht van de twaalf conjunctuurindicatoren boven de langjarige trend, hetzelfde aantal als in het voorgaande kwartaal. Dat meldt het CBS op de Staat van het mkb op basis van de nieuwste stand van de mkb-conjunctuurklok.

 

De mkb-conjunctuurklok toont de stand en het verloop van de conjunctuur voor het mkb. De twaalf conjunctuurindicatoren van het mkb worden onderverdeeld in zes stemmingsindicatoren (gemeten bij de mkb-ondernemers) en zes reële economische indicatoren. Stemmingsindicatoren zijn bijvoorbeeld het financieel vertrouwen en het ondernemersvertrouwen. Reële economische indicatoren zijn onder andere het bbp, de omzet en de vacatures.

 

Dalende trend in conjunctuurbeeld MKB

De MKBarometer geeft het conjunctuurbeeld voor het mkb weer in één lijn. Halverwege 2022 werd de recente piek van de opleving na de coronacrisis bereikt. Sindsdien is er sprake van een dalende trend in de lijn. Ook in het tweede kwartaal van 2023 verslechterde het conjunctuurbeeld voor het mkb ten opzichte van een kwartaal eerder. Het conjunctuurbeeld is op dit moment nog wel positiever dan het langjarige gemiddelde.

 

Merendeel stemmingsindicatoren gingen achteruit

Begin tweede kwartaal 2023 gingen vier van de zes stemmingsindicatoren achteruit ten opzichte van een kwartaal eerder. Met name de stemming in het mkb over de export, de economische ontwikkeling en het financiële vertrouwen daalden en bevinden zich onder de langjarige trend. De stemming over de vacatures in het mkb daalde ook ten opzichte van een kwartaal eerder maar bevindt zich nog wel boven de langjarige trend.

 

Mkb-conjunctuurklok toegelicht

De conjunctuurklok is verdeeld in vier kwadranten. In de bovenste twee kwadranten staan de indicatoren hoger dan hun trendniveau. In de onderste twee kwadranten staan de indicatoren onder hun trendniveau. De twee kwadranten aan de rechterkant geven een verbetering ten opzichte van het voorgaande kwartaal aan. De twee kwadranten aan de linkerkant een neergang. Het meest positieve kwadrant (rechtsboven) wordt aangegeven met een zonnetje en het meest negatieve kwadrant (linksonder) met een regenbui. De tussenliggende kwadranten worden aangegeven met een wolk voor de zon.