Nieuws – Page 5 – CBS Staat van het MKB

Ondernemersvertrouwen MKB blijft negatief ondanks stijging

Het ondernemersvertrouwen in het MKB is aan het begin van het eerste kwartaal 2024 gestegen. Desondanks blijft de stemmingsindicator sinds begin 2022 negatief. Ook in het grootbedrijf is het ondernemersvertrouwen gestegen, maar minder sterk dan in het MKB. Dit meldt het CBS op de Staat van het mkb op basis van MKB-Statline.

Het ondernemersvertrouwen is in het middenbedrijf (50 tot 250 werkzame personen) het meest gestegen. De stemmingsindicator ging daar van -11,6 naar -8,7. In het kleinbedrijf (5 tot 50 werkzame personen) steeg dit van -12,1 naar -9,5.
In het grootbedrijf (250 of meer werkzame personen) zijn ondernemers minder negatief gestemd dan in het MKB. Daar kwam het ondernemersvertrouwen uit op -5,0 tegen -6,6 een kwartaal eerder.
Steeds meer ondernemers in het MKB geven aan ‘onvoldoende vraag’ als belangrijkste belemmering te ervaren in hun bedrijfsvoering. Het percentage ligt daarbij het hoogst in het middenbedrijf met 25 procent en het laagst in het grootbedrijf met ruim 18 procent. Een jaar geleden was dit nog respectievelijk ruim 15 procent en ruim 12 procent.
De verwachtingen over de investeringen voor het komende jaar in het MKB zijn gedaald. In het middenbedrijf verwacht per saldo ruim 2 procent van de ondernemers een toename van de investeringen in het lopende jaar. In het kleinbedrijf verwacht per saldo iets meer dan 5 procent juist een afname. In het grootbedrijf zijn ondernemers positiever gestemd met een saldo van ruim 5 procent.

Meer oprichtingen en minder opheffingen in vierde kwartaal 2023

In het vierde kwartaal van 2023 werden iets meer dan 60 duizend mkb-bedrijven opgericht. Daarmee is het aantal oprichtingen ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar met bijna 3 procent toegenomen. Het aantal opheffingen nam ten opzichte van het vierde kwartaal 2022 met 31 procent af tot ruim 28 duizend. Dat meldt het CBS op de Staat van het mkb en op MKB-Statline.

Zowel oprichtingen (55.710) als de opheffingen (24.925) in het vierde kwartaal van 2023 betroffen voornamelijk bedrijven met 1 werkzame persoon.
In de bedrijfsgroottes 2 tot 10 werkzame personen waren er in het vierde kwartaal meer oprichtingen (4.365) dan opheffingen (3.240) in het mkb.
Het aantal oprichtingen is met 28 procent het meest toegenomen in de handel ten opzichte van dezelfde periode een jaar eerden. Absoluut gezien vonden de meeste oprichtingen in het vierde kwartaal van 2023 plaats in de zakelijke dienstverlening (16.985).
De meeste opheffingen in het mkb betroffen bedrijven in de zakelijke dienstverlening (7.050). Ten opzichte van dezelfde periode een jaar eerder is het aantal opheffingen relatief het meest afgenomen binnen de verhuur en handel van onroerend goed (-57 procent).

Financieringsmonitor 2023

Vandaag is de Financieringsmonitor gepubliceerd. Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) heeft de Financieringsmonitor ontwikkeld op verzoek van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK). Dit dashboard bevat de resultaten voor de zesde meting: de Financieringsmonitor 2023. Er is ook een onderzoeksrapport gepubliceerd dat in meer detail stilstaat bij de samenhang tussen de cijfers.

2,3 miljoen bedrijven in Nederland

Nederland telde begin 2024 ruim 2,3 miljoen bedrijven. Dit meldt het CBS op basis van nieuwe cijfers.

Aan het begin van 2024 waren er ruim 2,3 miljoen bedrijven.
Er zijn 146 duizend bedrijven meer dan een jaar eerder. Het gaat vooral om bedrijven met 1 werkzame persoon.
De grootste bedrijfstak is de specialistische zakelijke dienstverlening, met bijna 471 duizend bedrijven, gevolgd door de handel (292 duizend), de bouwnijverheid (267 duizend), en de gezondheids- en welzijnszorg (237 duizend.
Het aantal bedrijven in Nederland groeit al vele jaren. In 2021 kwam het aantal bedrijven voor het eerst boven de 2 miljoen uit.

Bekijk de cijfers op MKB-StatLine

Aantal faillissementen stijgt met ruim 50 procent in 2023

In 2023 zijn 2.652 bedrijven in het mkb failliet verklaard. Dat is 56 procent meer dan in 2022. Toen bedroeg het aantal faillissementen in het mkb 1.705. Het aantal faillissementen in 2023 was nog steeds lager dan in 2019, het laatste volledige jaar voor corona. Dat meldt het CBS op de Staat van het mkb en op MKB-statline.

Net als in voorgaande jaren had de handel, met 675, de meeste faillissementen in 2023. Hier steeg het aantal faillissementen absoluut gezien ook het meest. Daarna volgde de bouwnijverheid met 478. Beide bedrijfstakken behoren qua aantal bedrijven tot de grote bedrijfstakken.
Relatief gezien steeg het aantal mkb-faillissementen het meest in de horeca. Met 266 faillissementen in 2023 was dat ongeveer een verdubbeling ten opzichte van 2022. Daarna volgde de verhuur en handel van onroerend goed waar het aantal faillissementen met ruim 80 procent steeg ten opzichte van 2022.
Er waren in totaal 15.880 werkzame personen betrokken bij een faillissement in 2023. Dat is bijna een verdubbeling ten opzichte van 2022 toen er 8.070 werkzame personen betrokken waren bij een faillissement. Ten opzichte van 2019 ligt het aantal ongeveer op hetzelfde niveau.
De meeste faillissementen in 2023 vonden plaats bij mkb-bedrijven met een leeftijd van 5 tot 10 jaar gevolgd door mkb-bedrijven met een leeftijd van 10 jaar of ouder. In totaal betrof ruim 50 procent van de mkb-faillissementen een bedrijf met een leeftijd van 5 jaar of ouder.

De ondernemers van 2022

Op MKB-Statline zijn nieuwe cijfers gepubliceerd over de persoonskenmerken van ondernemers, waaronder ook cijfers over startende en stoppende ondernemers.

In 2022 waren ruim 2,33 miljoen ondernemers actief in het midden- en kleinbedrijf. In 2012 waren dit er bijna 1,69 miljoen.
Het percentage vrouwelijke ondernemers is tussen 2012 en 2022 toegenomen. In 2022 was 36 procent van de ondernemers vrouw. Tien jaar eerder was dit 33 procent.
Vrouwelijke ondernemers bezitten relatief vaker een klein bedrijf dan een groot bedrijf
Het percentage ondernemers jonger dan 30 jaar is in tien jaar tijd toegenomen van 9 procent in 2012 naar 14 procent in 2022.
Grotere bedrijven zijn relatief vaker van oudere ondernemers dan jongere ondernemers.
In vergelijking met 2012 zijn er in 2022 relatief meer jongere startende ondernemers.

Bekijk de tabel over ondernemerskenmerken

Nieuwe cijfers over ICT gebruik bij bedrijven

Op MKB-Statline zijn nieuwe cijfers over het ICT gebruik bij bedrijven gepubliceerd.

Binnen het midden- en kleinbedrijf (mkb, exclusief zzp) komt telewerken bij 62 procent van de bedrijven voor.
In het middenbedrijf komt telewerken meer voor dan in het kleinbedrijf.
42 procent van het mkb gebruikt betaalde clouddiensten, bijvoorbeeld voor e-mail, bestandopslag, boekhouding- of officesoftware.
8 procent van het midden- en kleinbedrijf (mkb, exclusief zzp) gebruikte in 2022 een vorm van artifical intelligence (AI),
4 procent van het mkb heeft ooit AI-gebruik overwogen, maar niet toegepast,
Het aantal bedrijven dat in 2022 te maken kreeg met een ICT-veiligheidsincident was relatief hoger in het grootbedrijf dan het mkb (exclusief zzp).
12 procent van het mkb kreeg te maken met een incident door interne oorzaak en 5 procent door een aanval van buitenaf. Voor het grootbedrijf waren deze percentages respectievelijk 44 en 8 procent.
In het mkb had het middenbedrijf het vaakst last van een ICT-veiligheidsincident.

Bekijk de tabellen

Economisch beeld MKB: onder de trend en dalend

Het economisch beeld van het midden- en kleinbedrijf (mkb) is aan het begin van het vierde kwartaal van 2023 onder de trend en dalend. Daarmee staat de mkb-barometer dit kwartaal op “regenbui”. In totaal lagen zes van de twaalf conjunctuurindicatoren onder de langjarige trend, in het vorige kwartaal waren dat er nog vier. Dat meldt het CBS op de Staat van het mkb op basis van de nieuwste stand van de mkb-conjunctuurklok.

De mkb-conjunctuurklok toont de stand en het verloop van de conjunctuur voor het mkb. De twaalf conjunctuurindicatoren van het mkb worden onderverdeeld in zes stemmingsindicatoren (gemeten bij de mkb-ondernemers) en zes reële economische indicatoren. Stemmingsindicatoren zijn bijvoorbeeld het financieel vertrouwen en het ondernemersvertrouwen. Reële economische indicatoren zijn onder andere het bbp, de omzet en de vacatures.

Dalende trend in conjunctuurbeeld MKB

De MKBarometer geeft het conjunctuurbeeld voor het mkb weer in één lijn. Halverwege 2022 werd de recente piek van de opleving na de coronacrisis bereikt. Sindsdien is er sprake van een dalende trend in de lijn. Ook in het vierde kwartaal van 2023 liet het conjunctuurbeeld voor het mkb een daling zien ten opzichte van een kwartaal eerder. Begin vierde kwartaal 2023 gingen elf indicatoren achteruit. Het conjunctuurbeeld is op dit moment voor het eerst sinds halverwege 2021 negatiever dan het langjarige gemiddelde.

Mkb-conjunctuurklok toegelicht

De conjunctuurklok is verdeeld in vier kwadranten. In de bovenste twee kwadranten staan de indicatoren hoger dan hun trendniveau. In de onderste twee kwadranten staan de indicatoren onder hun trendniveau. De twee kwadranten aan de rechterkant geven een verbetering ten opzichte van het voorgaande kwartaal aan. De twee kwadranten aan de linkerkant een neergang. Het meest positieve kwadrant (rechtsboven) wordt aangegeven met een zonnetje en het meest negatieve kwadrant (linksonder) met een regenbui. De tussenliggende kwadranten worden aangegeven met een wolk voor de zon.

Daling in aantal openstaande vacatures in het MKB en grootbedrijf in het 3e kwartaal van 2023

Het midden- en kleinbedrijf (mkb) en grootbedrijf in de business economy telden aan het eind van het derde kwartaal van 2023 respectievelijk 176 duizend en 112 duizend openstaande vacatures. Dit zijn dalingen in aantallen openstaande vacatures van achtereenvolgens 11 en 10 procent ten opzichte van hetzelfde kwartaal in 2022. Dit meldt het CBS op de Staat van het MKB.

Het aantal openstaande vacatures daalde ten opzichte van hetzelfde kwartaal vorig jaar in alle bedrijfstakken van het mkb, zowel in het microbedrijf (0 tot 10 werknemers) als kleinbedrijf (10 tot 50 werknemers).
De grootste daling in het mkb (0 tot 250 werknemers) is zichtbaar in de bedrijfstak commerciële dienstverlening met een daling van 19 duizend ten opzichte van 158 duizend in hetzelfde kwartaal in 2022. Cultuur, recreatie, overige diensten was de enige bedrijfstak binnen het mkb waar het aantal openstaande vacatures licht steeg van 10.5 naar 10.6 duizend.
Bij het grootbedrijf was het beeld wisselend, met dalingen in de bedrijfstak commerciële dienstverlening en stijgingen in de bedrijfstakken bouwnijverheid en overheid en zorg.

Bekijk hier de cijfers over de vacatures in het mkb.

Nederlands Comité voor Ondernemerschap: ‘Vertrouwen op ondernemerschap cruciaal bij transitie economie’

In de volgende kabinetsperiode moet de kracht van ondernemerschap beter worden benut. Dat stelt het Nederlands Comité voor Ondernemerschap bij de presentatie van het Jaarbericht ‘Staat van het mkb 2023 – Vertrouwen op ondernemerschap’ in Katwijk. De overheid doet er goed aan om meer gebruik te maken van de kracht van samenwerking in netwerken van ondernemers.

Bedrijvigheid is nodig voor de grote transities van verduurzaming en digitalisering. Het Comité beveelt aan dat het volgende kabinet meer ruimte geeft voor samenwerking én dat het ministerie van EZK de regierol oppakt. Bij die rol hoort zorgen voor samenhang tussen beleidsambities en samenwerking tussen ministeries, tussen overheden en met sociale partners en bedrijfsleven zelf.

Van potjes naar plannen

“We moeten van potjes naar plannen”, aldus Comité-voorzitter Van den Broek. “Voor ondernemerschap is een stabiele infrastructuur nodig van beleid en dienstverlening. We moeten niet telkens een nieuwe voorziening verzinnen en die dan tijdelijk financieren, maar streven naar structurele maatregelen die ons verdienvermogen versterken.”

Het Comité heeft het Jaarbericht Staat van het mkb 2023 overhandigd aan demissionair minister Micky Adriaansens van Economische Zaken en Klimaat en Jacco Vonhof, voorzitter van MKB-Nederland. Daarnaast ontving de minister de ‘Actieagenda mkb-dienstverlening’, uit handen van de kwartiermaker en leden van de stuurgroep. De Actieagenda bevat maatregelen om de ondersteuning van het mkb te versterken, naar aanleiding van het Comité-advies ‘Dienstbare Dienstverlening’ uit 2022.

Werkbezoek

Tijdens een werkbezoek in Katwijk werd duidelijk wat Oomen Opslag en Verhuizers doet aan verduurzaming en digitalisering. Het bedrijf deelt kennis met andere ondernemers, onder andere door duurzaamheidscafés met de Katwijkse Ondernemersvereniging. Dit soort activiteiten past in de doelstelling van het regionale netwerk Economie071, een voorbeeld van een regionale netwerkorganisatie – van Leiden tot Katwijk – waarin ondernemers, ondernemersverenigingen, overheid en onderwijs elkaar opzoeken en nauw samenwerken. Economie071 bestaat inmiddels bijna 10 jaar.

Kracht van samenwerken in netwerken

Het Jaarbericht Staat van het mkb 2023 belicht de kracht van samenwerking in lokale en regionale netwerken. In een serie reportages van netwerkinitiatieven komen ondernemers aan het woord, voorzitters van ondernemersverenigingen, brancheverenigingen en MKB-Nederland. Ook zijn er essays van Kim Putters, voorzitter van de Sociaal-Economische Raad (SER), en van hoogleraren die gespecialiseerd zijn in netwerken.
Overal in het land wordt samengewerkt en kennis gedeeld in netwerken. In het Jaarbericht staan verhalen over de Stadslabs in Sittard-Geleen, het netwerk voor circulair ondernemen CIRCO-NL, het Achterhoeks Centrum voor Technologie en ondernemersverenigingen in Woerden. Het is vooral voor ondernemers in het kleinere mkb, die vaak weinig tijd hebben omdat ze druk zijn met hun bedrijf, van levensbelang om relevante kennis en contacten aan te boren via lokale en regionale ondernemersverenigingen, brancheorganisaties en netwerken van overheid, ondernemers en onderwijs.

Sterk mkb

Een sterk, gezond en wendbaar mkb in Nederland is belangrijk voor de vernieuwing van de economie. SER-voorzitter Kim Putters pleit er in zijn essay voor om in deze roerige tijd niet te kiezen voor een “vecht-economie” maar voor de “typisch Nederlandse overleg-economie”, en daarbij voor de “menselijke maat”. Want, zo betoogt hij, dat is een “keuze voor een sterk mkb”. De CBS-cijfers in het Jaarbericht laten een aantal trends zien die de staat van het mkb beïnvloeden: het aantal faillissementen begint weer toe te nemen en het blijft moeilijk voor bedrijven aan personeel te komen. Het Jaarbericht laat ook zien dat bij het mkb (exclusief zzp’ers) meer bedrijven zijn gekrompen dan gegroeid tussen 2012 en 2022. De meeste bedrijven geven aan de schuldenlast niet als problematisch te ervaren, maar meer bedrijven staan voor meer uitdagingen. De (bancaire) financieringen aan het mkb zijn afgenomen. Volgens het Comité blijft het nuttig en nodig om de ontwikkelingen in het mkb nauwlettend te volgen. In 2014 verscheen het eerste Jaarbericht ‘Staat van het mkb’. Het Comité roept de minister van EZK op de data- en kennisinfrastructuur verder te versterken, zodat er beter inzicht ontstaat in de ontwikkelingen die relevant zijn voor het mkb.

Reacties op het Jaarbericht

Jacques van den Broek, voorzitter van het Comité: “Bedrijvigheid is nodig voor de grote transities van verduurzaming en digitalisering. En bedrijvigheid biedt kansen: productievere mkb-bedrijven zorgen voor meer toegevoegde waarde en meer welvaart. We mogen van ondernemers verwachten dat ze hun verantwoordelijkheid nemen. En van de overheid dat die aansluit op de kracht van ondernemerschap en samenwerking. Daarvoor is zowel ruimte als regie nodig.”

Jacco Vonhof, voorzitter van MKB-Nederland, stelt in het interview met hem: “We zijn een low trust society geworden. En dat is jammer. De overheid is te voorzichtig geworden en wil met wet- en regelgeving elk risico uitbannen. Uitgangspunt is niet de grote meerderheid die het goed doet, maar de paar slechteriken die het fout doen. We moeten weer terug naar high trust. En ja, ook naar high penalty, als de regels die we hebben afgesproken echt met voeten worden getreden.”

Micky Adriaansens, minister van Economische Zaken en Klimaat: “Ik ben blij dat er stappen worden ondernomen om de dienstverlening van de overheid aan ondernemers te verbeteren. De Actieagenda, gesteund door gemeenten, provincies, KVK, RVO, ROM’s en MKB-Nederland, is een noodzakelijke stap om de uitdagingen in de vernieuwing van de economie aan te pakken. Een sterke economie vereist een sterk mkb en een overheid die nauwer aansluit bij de behoeften van ondernemers. Vertrouwen in ondernemerschap, het bieden van meer ruimte aan ondernemers en een betere afstemming op de praktijk zijn van essentieel belang. Het Jaarbericht van het Comité voor Ondernemerschap biedt daar weer inzichten in. De samenwerking tussen overheid, ondernemers en onderwijs in Economie071 heeft indruk op me gemaakt. Het Jaarbericht van het Comité bevat eveneens inspirerende voorbeelden. Er is ruimte voor aanzienlijke verbeteringen. Als Rijk en regio zetten we ons in om deze verbeteringen te realiseren via de Actieagenda mkb-dienstverlening.”

Meer informatie:
Paul van Dijk, telefoon 06 – 15 47 68 52

#StaatMKB2023
Het Comité is te volgen op X @ComitevoorO en op LinkedIn