Category: Nieuws

Economisch beeld mkb licht verslechterd begin 2022

In het eerste kwartaal van 2022 verslechterde het economisch beeld van het midden- en kleinbedrijf (mkb) licht. De helft van de twaalf conjunctuurindicatoren presteerden minder dan een kwartaal eerder, wel lagen nagenoeg alle indicatoren boven hun langjarige trend. Een kwartaal eerder lagen tien van de twaalf indicatoren boven de trend en liet een zelfde aantal een verbetering zien. Dat meldt het CBS op de Staat van het mkb op basis van de nieuwste stand van de MKB-conjunctuurklok. 

De mkb-conjunctuurklok toont de stand en het verloop van de conjunctuur voor het mkb. De twaalf conjunctuurindicatoren van het midden- en kleinbedrijf (mkb) worden onderverdeeld in zes stemmingsindicatoren (gemeten bij de mkb-ondernemers) en zes reële economische indicatoren. Stemmingsindicatoren zijn bijvoorbeeld het financieel vertrouwen en het ondernemersvertrouwen. Reële economische indicatoren zijn onder andere het bbp, de omzet en de vacatures.

Stemmingsindicatoren verslechterd

Van de stemmingsindicatoren lieten enkel het financieel vertrouwen en de stemming over de economische ontwikkeling een verbetering zien ten opzichte van het laatste kwartaal van 2021. De stemming over de consumptie bleef begin 2022 gelijk en bevond zich als enige stemmingsindicator onder de trend. Eind 2021 ontwikkelden vijf van de indicatoren zich nog positief en daalde het financieel vertrouwen juist.

Verdeeld beeld bij reële indicatoren

Van de zes reële indicatoren nam de helft toe ten opzichte van het vierde kwartaal van 2021. De omzetindicator verbeterde, nadat deze een kwartaal eerder nog een verslechtering liet zien. Ook het volume van de binnenlandse consumptie verbeterde en lag hiermee weer boven de trend. De indicatoren gericht op consumptie van duurzame goederen, faillissementen en vacatures verslechterden juist, een kwartaal eerder ontwikkelden deze indicatoren zich nog positief. Alle indicatoren lagen begin 2022 boven de trend.

Mkb-conjunctuurklok toegelicht

De conjunctuurklok is verdeeld in vier kwadranten. In de bovenste twee kwadranten staan de indicatoren hoger dan hun trendniveau. In de onderste twee kwadranten staan de indicatoren onder hun trendniveau. De twee kwadranten aan de rechterkant geven een verbetering ten opzichte van het voorgaande kwartaal aan. De twee kwadranten aan de linkerkant een verslechtering. Het meest positieve kwadrant (rechtsboven) wordt aangegeven met een zonnetje en het meest negatieve kwadrant (linksonder) met een regenbui. De tussenliggende kwadranten worden aangegeven met een wolk voor de zon.

Direct naar het Conjunctuurdashboard.

Eind 2021 meer openstaande mkb-vacatures dan eind 2020 en 2019

Aan het einde van het vierde kwartaal 2021 stonden er 202 duizend vacatures open in het midden- en kleinbedrijf (mkb). Dit zijn 90,5 duizend openstaande vacatures meer dan in het vierde kwartaal 2020 en ruim 55 duizend meer dan in het vierde kwartaal 2019. Het mkb is daarmee goed voor meer dan de helft van het totaal aantal openstaande vacatures in Nederland. Dit meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek op De Staat van het mkb.

In het micro-kleinbedrijf (minder dan 50 werkzame personen) namen de openstaande vacatures relatief het meeste toe ten opzichte van het vierde kwartaal 2020, namelijk met 82 procent naar bijna 132 duizend vacatures. Ook in het middenbedrijf (50 tot 250 werkzame personen) en het grootbedrijf (250 werkzame personen of meer) was de toename fors, waardoor er eind 2021 respectievelijk ruim 70 duizend en 174 duizend vacatures openstonden. Dit is ook meer dan in het vierde kwartaal van 2019; toen stonden er bijna 98 duizend open in het micro-kleinbedrijf, ruim 49 duizend in het middenbedrijf en meer dan 134 duizend in het grootbedrijf. Eind 2020 namen de openstaande vacatures binnen zowel het mkb als het grootbedrijf nog af ten opzichte van het vierde kwartaal van 2019. In zowel 2020 als 2021 kreeg Nederland tegen het einde van het vierde kwartaal te maken met een lockdown.

Vacaturegroei in gezondheids- en welzijnszorg relatief groter in mkb

In alle bedrijfstakken binnen het mkb groeide het aantal opstaande vacatures ten opzichte van hetzelfde kwartaal in 2020 en 2019. Binnen de zakelijke dienstverlening stonden eind 2021 de meeste mkb-vacatures open, namelijk ruim 40 duizend. De toename ten opzichte van eind 2020 was binnen de handel met bijna 88 procent relatief het grootst, maar was wel kleiner dan de toename binnen het grootbedrijf. In de gezondheids- en welzijnszorg was de toename binnen het mkb bijna 79 procent (ruim 8 duizend) ten opzichte van 2020 en bijna 66 procent (ruim 7 duizend) ten opzicht van 2019. Voor het grootbedrijf lag dit lager en was de toename respectievelijk bijna 40 procent en 31 procent. In de bedrijfstak cultuur, recreatie en overige diensten was de toename ten opzichte van eind 2020 en 2019 binnen het mkb relatief gezien juist kleiner dan binnen het grootbedrijf.

Bekijk hier de cijfers over de vacatures in het mkb.

Daling mkb-ondernemersvertrouwen in het eerste kwartaal 2022

Het ondernemersvertrouwen* in het Nederlandse mkb is van 15,0 in het vierde kwartaal 2021 gedaald naar 6,6 aan het begin van het eerste kwartaal van 2022. De gegevens voor de Conjunctuurenquête zijn verzameld in de maand januari 2022, er was in deze periode sprake van een lockdown. In dit nieuwsbericht vat het Centraal Bureau voor de Statistiek de belangrijkste uitkomsten voor het mkb samen.

  • Horecaondernemers waren het negatiefst gestemd (-43,1), dat is een verschil van 75,8 punten met het voorgaande kwartaal. De horeca moest vanaf eind december haar deuren sluiten. Mede daardoor gaf de meerderheid van de horecaondernemers begin januari aan dat de omzet daalde en de ontwikkeling van het economisch klimaat verslechterde.
  • Mkb-ondernemers in de bouw waren het positiefst (30,0).

 

Tekort aan arbeidskrachten is de meest genoemde belemmering.

 

  • Bijna 26 procent van het kleinbedrijf (5 tot 50 werkzame personen) wordt belemmerd door een tekort aan arbeidskrachten. Van het middenbedrijf (50 tot 250 werkzame personen) geeft bijna 31 procent aan hier last van te hebben.
  • Per saldo verwacht bijna 15 procent van het kleinbedrijf in de komende drie maanden meer personeel aan te nemen. Voor het middenbedrijf is dit bijna 25 procent.
  • Het merendeel van de mkb-ondernemers verwacht dat de personeelssterkte gelijk blijft.

 

 

Ook relatief veel mkb-ondernemers wordt belemmerd door een tekort aan productiemiddelen, materiaal en ruimte en overige belemmeringen.

 

  • Per saldo is het mkb negatief over de productiecapaciteit. Ondernemers beoordelen de productiecapaciteit aan het begin van het eerste kwartaal als (te) klein. Het oordeel komt voor het kleinbedrijf per saldo uit op bijna -6 procent en voor het middenbedrijf op -2 procent.
  • Wel is het kleinbedrijf met ruim 7 procent per saldo en het middenbedrijf met bijna 11 procent per saldo positief over de verwachtte voorraden van het eindproduct.

 

Bekijk hier de cijfers over het ondernemersvertrouwen en de conjunctuurenquête Nederland.

*Ondernemersvertrouwen

Het mkb-ondernemersvertrouwen geeft de stemming van Nederlandse mkb-ondernemers weer. Per bedrijfstak wordt het ondernemersvertrouwen samengesteld op basis van vragen over recente ontwikkelingen en verwachtingen van de ondernemers zoals bijvoorbeeld de omzetontwikkeling. Deze vragen worden gesteld in de Conjunctuurenquête Nederland (COEN).

Het ondernemersvertrouwen Nederland wordt vervolgens samengesteld uit een gewogen gemiddelde van het vertrouwen per bedrijfstak. Het ondernemersvertrouwen geeft een indicatie van de richting waarin de Nederlandse economie zich naar verwachting zal ontwikkelen.

Meer oprichtingen en minder opheffingen onder mkb-bedrijven in het vierde kwartaal van 2021

In het vierde kwartaal van 2021 werden 55 duizend mkb-bedrijven opgericht. Daarmee is het aantal oprichtingen ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar, met 52 duizend oprichtingen, toegenomen. Het aantal opheffingen nam ten opzichte van het vierde kwartaal 2020 met 38 procent af tot ruim 21 duizend. Dat meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek op de Staat van het mkb.

  • Zowel oprichtingen (ruim 50 duizend) als de opheffingen (18 duizend) in het vierde kwartaal van 2021 betroffen voornamelijk bedrijven met 1 werkzame persoon.
  • In de bedrijfsgroottes 2 tot 10 werkzame personen waren er in het vierde kwartaal meer oprichtingen (4 duizend) dan opheffingen (3 duizend) in het mkb.
  • De meeste oprichtingen in het mkb betroffen bedrijven in de bedrijfstak specialistische zakelijke dienstverlening (bijna 10 duizend). Dit is een toename van 4 procent ten opzichte van een jaar eerder.
  • De meeste opheffingen in het mkb betroffen bedrijven in de bedrijfstak handel (ruim 4 duizend). Dit zijn 20 procent minder opheffingen dan een jaar eerder.

Bekijk hier de cijfers over de oprichtingen en opheffingen in het mkb.

CPB Discussion Paper: Hoe ver kunnen gazelles lopen?

Het CPB heeft de groeipatronen van reguliere bedrijven, snelle groeiers en startups in kaart gebracht in de Discussion Paper ‘How far do gazelles run? Growth Patterns of Regular Firms, High Growth Firms and Startups’. In dit nieuwsbericht zijn de hoofdlijnen van deze Discussion Paper terug te vinden, zoals door het CPB samengevat.

Snel groeiende bedrijven en startups krijgen veel aandacht van beleidsmakers. Veel landen proberen de komst van dit soort bedrijven te stimuleren om zodoende economische groei te bevorderen. Een empirisch onderzoek uitvoeren naar dit soort bedrijven is echter moeilijk, omdat startups slecht te onderscheiden zijn van andere bedrijven. Recentelijk is er een nieuwe databron beschikbaar om startups te bestuderen: private databases over innovatieve bedrijven. Wel is onduidelijk wat voor type bedrijven erin zitten in verhouding tot de ‘gewone’ bedrijfspopulatie.

In de studie wordt onderzocht of een database voor startupinvesteerders gebruikt kan worden om snel groeiende bedrijven te ontdekken en de robuustheid van hun groei te bestuderen. Om dat te doen is Nederlandse microdata op bedrijfsniveau gecombineerd met de startupdatabase.

De studie kent twee belangrijke uitkomsten: Hoewel de meeste snelle groeiers nooit in de investeerdersdatabase terechtkomen, hebben bedrijven in de database een grotere kans om een snelle groeier te zijn. Ten tweede, in tegenstelling tot ‘gewone’ Nederlandse bedrijven en bevindingen uit de literatuur, tonen startups een verrassend aanhoudend groeipatroon: zij blijven langer doorgroeien.

De studie concludeert dat een commerciële startupdatabase als aanvullende bron gebruikt kan worden. Wel moet men voorzichtig zijn met de interpretatie van resultaten, omdat niet duidelijk is hoe en wanneer bedrijven in de database terechtkomen.

Lees hier de CPB Discussion Paper 

Mkb vraagt minder financiering aan dan voor corona

Ongeveer evenveel midden- en kleinbedrijven (mkb) hadden in juli 2020 tot juli 2021 een financieringsbehoefte en verkenden vervolgens de mogelijkheden als twee jaar eerder. Daarentegen nam het aandeel bedrijven dat uiteindelijk een aanvraag deed af van 12 procent voor de coronacrisis naar 9 procent nu. Ten opzichte van een jaar eerder wijken deze indicatoren niet significant af. Dat meldt het CBS op basis van aanvullende CBS-analyses op de vierde en eerdere edities van de Financieringsmonitor.

De Financieringsmonitor gaat in op de zoektocht naar externe financiering1 en de gevolgen van corona voor het mkb in de business economy2. Daartoe is een enquête uitgezet onder een steekproef uit ruim 295 duizend bedrijven met 2 tot 250 werkzame personen over de periode juli 2020 tot juli 2021. Onder externe financiering vallen niet de coronasteunmaatregelen van de overheid.

Financieringsbehoefte ongeveer gelijk gebleven

Bijna 1 op de 5 midden- en kleinbedrijven in de business economy had behoefte aan externe financiering. Het merendeel van de bedrijven verkende vervolgens de mogelijkheden (86 procent). Deze aandelen zijn vergelijkbaar met die van voor de coronacrisis in 2019. Uiteindelijk deed 7 procent een succesvolle financieringsaanvraag. Dat is minder dan voor de coronacrisis, van juli 2018 tot juli 2019 was dit 10 procent. Het gezochte bedrag aan financiering was in doorsnee3 99 duizend euro.

Vooral bedrijven met financieringsbehoefte belemmerd door corona

Van de bedrijven met behoefte aan externe financiering werd 74 procent (heel erg) belemmerd in hun bedrijfsvoering door corona. De financieringsbehoefte nam toe naarmate bedrijven zich meer belemmerd voelden door corona. Hierbij gaven ze aan vooral moeite te hebben om vaste lasten en medewerkers door te betalen, en bedrijven waren soms (tijdelijk) gesloten. Bedrijven zonder behoefte aan externe financiering hadden minder vaak te kampen met de gevolgen van corona (43 procent).

Overbrugging coronaperiode belangrijkste financieringsdoel

Bijna een kwart (23 procent) van de succesvolle financieringsaanvragen in juli 2020 tot juli 2021 was gericht op het overbruggen van een moeilijke periode door corona. Bij 16 procent van de mkb-bedrijven was uitbreiden van het bedrijf het doel. Voordat corona zijn intrede deed was het belangrijkste financieringsdoel nog werkkapitaal en voorraden.

Enerzijds kunnen bedrijven in liquiditeitsproblemen raken door corona en juist op zoek gaan naar extra geld. Anderzijds remt corona de groei van bedrijven waardoor ze geen verplichtingen aan durven te gaan. Voor sommige bedrijven is het overbruggen van de coronaperiode een belangrijk financieringsdoel, terwijl het voor andere juist de reden is om af te zien van financiering.

Toelichting

1Externe financiering: het gaat hierbij om vreemd vermogen of om eigen vermogen dat buiten het bedrijf, of buiten het eigen geld van de ondernemer, wordt gezocht.

2Business economy: de marktgerichte bedrijfstakken zonder de overheidssector, de agrarische sector, de financiële dienstverlening, onderwijs, zorg, cultuur, sport en recreatie, belangen- en hobby-verenigingen en overige persoonlijke dienstverlening.

3Doorsnee: dit is het middelste getal in een reeks. Het doorsnee- of mediane bedrag houdt in dat de helft van de bedrijven een lager bedrag en de andere helft een hoger bedrag aanvroeg.

Bronnen

Dashboard Financieringsmonitor 2021

Relevante links

Longread Financieringsmonitor 2021

Zonnig economisch beeld mkb begin vierde kwartaal 2021

Het economisch beeld van het mkb zag er aan het begin van het vierde kwartaal 2021 zonniger uit ten opzichte van het voorgaande kwartaal. Tien van de twaalf indicatoren in de mkb-conjunctuurklok presteerden boven de langjarige trend. Daarmee is er sprake van een hoogconjunctuur. Dat meldt het CBS op de Staat van het mkb op basis van de nieuwste stand van de mkb-conjunctuurklok.

De mkb-conjunctuurklok toont de stand en het verloop van de conjunctuur voor het mkb. De twaalf conjunctuurindicatoren van het midden- en kleinbedrijf (mkb) kunnen worden onderverdeeld in zes stemmingsindicatoren (gemeten bij de mkb-ondernemers) en zes reële economische indicatoren. Stemmingsindicatoren zijn het financieel vertrouwen, ondernemersvertrouwen en stemming over de economische ontwikkeling, vacatures en exportontwikkelingen. Reële economische indicatoren zijn het bbp, omzet, vacatures, duurzame consumptie en consumptievolume.

Stemmingsindicatoren

Het ondernemersvertrouwen, de stemming over de economische ontwikkeling, de stemming over de vacatures en de stemming over de exportontwikkelingen verbeterden ten opzichte van het derde kwartaal. De stemmingsindicator consumptie bleef ongeveer gelijk en lag onder de langjarige trend. Enkel het financieel vertrouwen daalde ten opzichte van het voorgaande kwartaal maar bevond zich nog wel boven de langjarige trend.

Reële indicatoren

Vijf van de zes reële indicatoren lieten in het vierde kwartaal 2021 een verbetering zien ten opzichte van het voorgaande kwartaal. De indicator voor het consumptievolume bevond zich, ondanks de verbetering die het liet zien, nog wel onder de langjarige trend. Hoewel de indicator voor de omzet verslechterde bleef deze boven de langjarige trend.

Mkb-conjunctuurklok toegelicht

De conjunctuurklok is verdeeld in vier kwadranten. In de bovenste twee kwadranten staan de indicatoren hoger dan hun trendniveau. In de onderste twee kwadranten staan de indicatoren onder hun trendniveau. De twee kwadranten aan de rechterkant geven een verbetering ten opzichte van het voorgaande kwartaal aan. De twee kwadranten aan de linkerkant een verslechtering. Het meest positieve kwadrant (rechtsboven) wordt aangegeven met een zonnetje en het meest negatieve kwadrant (linksonder) met een regenbui. De tussenliggende kwadranten worden aangegeven met een wolk voor de zon.

De mkb-conjunctuurklok is door het CBS ontwikkeld in het kader van het programma De Staat van het mkb in opdracht van het Ministerie van Economische Zaken en het Nederlands Comité voor Ondernemerschap. Begin mei 2017 werd de mkb-conjunctuurklok voor het eerst gepubliceerd. De update voor het eerste kwartaal van 2022 wordt begin maart 2022 verwacht.

Direct naar het Conjunctuurdashboard.

Blijvende stijging recordaantal openstaande vacatures in het mkb

Aan het einde van het derde kwartaal 2021 stonden er bijna 214 duizend vacatures open in het midden- en kleinbedrijf (mkb).  Hiermee is het recordaantal openstaande vacatures van het vorig kwartaal met bijna 27 duidend (ruim 14 procent) overstegen. Het mkb is daarmee goed voor bijna 57 procent van het totaal aantal openstaande vacatures in Nederland. Dit meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek op de Staat van het mkb.

In het micro-kleinbedrijf (minder dan 50 werkzame personen) namen de openstaande vacatures met bijna 15 procent het meeste toe ten opzichte van het tweede kwartaal 2021. In het middenbedrijf (50 tot 250 werkzame personen) was de toename bijna 13 procent, voor het grootbedrijf (250 werkzame personen of meer) was dit ongeveer 11 procent. Een kwartaal eerder nam het aantal openstaande vacatures in zowel het micro-kleinbedrijf als het middenbedrijf met een recordtoename van ongeveer 37 procent toe.

Grootste vacaturegroei in de handel

In de handel nam het aantal openstaande vacatures binnen het mkb toe met 7 duizend vacatures (ongeveer 21 procent) naar bijna 41 duizend vacatures. Daarmee stonden in het derde kwartaal de meeste vacatures open in de handel. In de bedrijfstak bouwnijverheid was de stijging in het aantal openstaande vacatures het kleinst. Daar steeg het aantal openstaande vacatures met bijna 8 procent naar 17 duizend vacatures.

Bekijk hier de cijfers over de vacatures in het mkb.

Webinar Staat van het mkb

Op 18 november 2021 reikte het Nederlands Comité voor ondernemerschap het Jaarbericht staat van het mkb 2021 uit aan demissionair minister Stef Blok. Op 19 november vond de laatste webinar plaats waarin dieper werd ingegaan op de staat van het mkb en de uitdagingen voor ondernemers door Meiny Prins (lid Comité voor Ondernemerschap), Prof. Justin Jansen (hoogleraar Ondernemerschap Rotterdam School of Management) en Peter Hein van Mulligen (hoofdeconoom CBS).

U kunt het webinar terugkijken op ons YouTube kanaal:

 

Corona toont belang van veerkrachtig mkb

De coronacrisis laat zien hoe belangrijk het is voor ondernemers om zich telkens weer aan te passen aan nieuwe omstandigheden. Voor succes in de toekomst is het nodig dat bedrijven nu investeren in vernieuwing, duurzaamheid en digitalisering. De impact van ondernemers in beweging is groot: als zij hun kansen benutten, kan dit leiden tot extra productiviteit, extra toegevoegde waarde, extra banen en extra winst.

Dit blijkt uit de Staat van het mkb 2021, die het Nederlands Comité voor Ondernemerschap vandaag heeft gepubliceerd. Het Comité, met onder anderen voorzitter Harold Goddijn (TomTom) en Hare Majesteit Koningin Máxima, is ingesteld om duurzame groei van het midden- en kleinbedrijf te bevorderen. Het tweede jaarbericht in de coronacrisis, Ondernemers in beweging, is aangeboden aan demissionair minister Stef Blok van Economische Zaken en Klimaat.

De Staat van het mkb toont een grote veerkracht van het mkb, dat in 2020 onverminderd belangrijk was voor de Nederlandse economie, maar dat ook hard werd geraakt. De mkb-conjunctuurklok laat zien dat er in het derde kwartaal van 2021 voor het eerst sinds het begin van de coronacrisis weer sprake was van hoogconjunctuur. Tegelijkertijd is duidelijk dat de crisis nog niet voorbij is.

In een wereld in beweging moet ook het mkb bewegen, aldus het Comité. De coronacrisis stelt veel bedrijven op de proef. Ook de transitie naar een duurzame en digitale economie vraagt een grote inspanning. Niet alleen het innovatieve mkb maar ook het zogenaamde brede mkb zal de komende jaren moeten vernieuwen. De krapte op de arbeidsmarkt maakt eens te meer duidelijk dat daarbij ook investeringen nodig zijn in arbeidsbesparende technologieën, naast versterking van een Leven Lang Ontwikkelen in het mkb.

De overheid doet er goed aan het ondernemersklimaat verder te versterken. Het Comité becijferde eerder dat een investering van 8 tot 12 miljard kan leiden tot een jaarlijkse extra toegevoegde waarde van 20 tot 30 miljard. Onlangs bracht het Comité een advies uit om het eigen vermogen van mkb-ondernemingen via een fonds te versterken. De overheid moet ook inzetten op arbeidsmobiliteit en ontwikkeling van de vaardigheden van ondernemers en werknemers. Ook kan de dienstverlening aan het mkb worden versterkt. Het Comité werkt hiertoe voorstellen uit.

Gezonde groei
De Staat van het mkb laat het potentieel van het mkb voor economische groei zien. Onderzoek van de Rotterdam School of Management heeft dit becijferd. Indien ongeveer 10 procent van het mkb, zo’n 45.000 bedrijven, meer samenwerken met klanten tijdens het innovatieproces, internationaliseren en inzetten op product- of procesinnovatie, dan levert dat bijna 15.000 banen, 1,3 miljard extra productiviteit, 11,7 miljard extra toegevoegde waarde en 670 miljoen extra winstgevendheid op.

Volgens RSM biedt “gezonde groei” de beste basis voor succes op de korte en lange termijn. Het aantal groeiende bedrijven is in het afgelopen decennium gelijk gebleven, terwijl het realiseren van zowel groei in banen als productiviteit – gezonde groei – het fundament vormt voor succes van Nederlandse mkb-bedrijven.

Samenwerking met klanten blijkt een doorslaggevende factor voor gezonde groei: via co-creatie met afnemers kunnen ondernemers inspelen op nieuwe technologie en veranderende klantwensen. Het is ook belangrijk dat het mkb over voldoende competenties beschikt om investeringen in kennis en technologie te laten renderen via nieuwe producten, diensten en verdienmodellen. Ook ondersteuning door de overheid blijkt een belangrijke aanjager te zijn van gezonde groei.

Ondernemerscompetenties

In een digitale bijeenkomst is vandaag ook een handreiking gepresenteerd en overhandigd aan Hare Majesteit Koningin Máxima: Aan de slag met EntreComp in het onderwijs: Handreiking voor ondernemerscompetenties van Thomas Lans (HAN) en Marco van Gelderen (VU). De leden van het Comité stonden aan de wieg van het programma O2LAB dat ondernemerschapsonderwijs stimuleert.

De handreiking is bedoeld voor docenten en opleiders uit het voortgezet en beroepsonderwijs die meer werk willen maken van breed ondernemerschapsonderwijs. Ondernemerschapsonderwijs gaat over ondernemend gedrag in brede zin, niet slechts om het starten en managen van bedrijven. En dat kun je leren, ook al tijdens je opleiding. Docenten spelen een cruciale rol in de ontwikkeling van ondernemerscompetenties bij leerlingen en studenten. Het boek biedt hen concrete inzichten en handvatten voor het aanleren van 15 ondernemerscompetenties.

 

Download het Jaarbericht Staat van het mkb 2021

 

Over het Nederlands Comité voor Ondernemerschap
Het Nederlands Comité voor Ondernemerschap zet zich in voor duurzame groei van het Nederlandse midden- en kleinbedrijf. Tot de taken behoren het monitoren van de ontwikkelingen in het midden- en kleinbedrijf en het doen van aanbevelingen. Op de website www.staatvanhetmkb.nl worden de ontwikkelingen van het midden- en kleinbedrijf door het CBS bijgehouden. Het Comité bestaat uit Harold Goddijn (voorzitter), Hare Majesteit Koningin Máxima, Barbara Baarsma, Diederik Laman Trip, Meiny Prins en Occo Roelofsen.

 

Meer informatie:
Paul van Dijk, adviseur Nederlands Comité voor Ondernemerschap
(06-15476852, p.c.h.vandijk@minezk.nl)